Czym jest umowa darowizny?

Umowa darowizny jest czynnością prawną, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego, bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego.

Cechą istotnie odróżniającą umowę darowizny od wielu innych umów jest jej nieodpłatność.
Korzyść osiągana jest tylko przez jedną stronę umowy - obdarowanego.

Nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:
• gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu cywilnego (nieodpłatna może być umowa dzierżawy, pożyczki, zlecenia, przechowania czy poręczenia),

• gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nie nabyte (np. w przypadku oświadczeń dotyczących spadku).
 

Kiedy umowę darowizny trzeba zawrzeć u notariusza ? 

Zasadniczo, stosownie do treści art. 890 kodeksu cywilnego, każde oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego.  

Ustawodawca pozwala jednak na zachowanie innej formy postanawiając, że umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Momentem spełnienia przyrzeczonego świadczenia, będzie zazwyczaj moment wydania obdarowanemu przedmiotu darowizny.

Nie każda darowizna jednak będzie mogła być konwalidowana poprzez jej wykonanie. Nie będzie to możliwe w sytuacjach, gdy inne przepisy wymagają szczególnej formy (najczęściej ze względu na przedmiot czynności). Przykładowo darowizna, której przedmiotem jest przeniesienie własności nieruchomości, która nie została zawarta w formie aktu notarialnego, nie będzie mogła być uznana za ważną i skuteczną, nawet jeśli dojdzie do jej wykonania. Wynika to z faktu, że własność nieruchomości można przenieść wyłącznie w formie aktu notarialnego.

U notariusza, w formie aktu notarialnego, trzeba więc koniecznie zawrzeć umowę darowizny, której przedmiotem jest nieruchomość, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo użytkowania wieczystego.

 

Darowizna a majątek wspólny małżonków

Zgodnie z art. 33 pkt 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę należą do majątku osobistego, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Oznacza to, że przedmioty te wchodzą w skład majątku osobistego niejako automatycznie, a do majątku wspólnego małżonków mogą wejść tylko wtedy, gdy darczyńca wyraźnie to zaznaczy.

Reguła ta nie dotyczy tylko przedmiotów zwykłego urządzenia domowego służących do użytku obojga małżonków (np. meble, sprzęt agd, rtv itp.), które objęte są wspólnością ustawową obojga małżonków także w przypadku, gdy zostały nabyte w drodze darowizny. Darczyńca może jednak postanowić, że będą one stanowiły majątek osobisty jednego z małżonków.

 

Darowizna a obowiązek zaliczenia na schedy spadkowe

Scheda spadkowa to część spadku, jaką otrzymuje dany spadkobierca w wyniku podziału spadku. Ustawowy obowiązek zaliczenia na schedę spadkową, czyli najprościej mówiąc obowiązek odpowiedniego pomniejszenia części spadku, który w wyniku działu spadku otrzymuje spadkobierca o wartość otrzymanych darowizn i zapisów windykacyjnych występuje wyłącznie w przypadku, gdy następuje dział spadku nabytego na podstawie dziedziczenia ustawowego (spadkobiercy powołani na podstawie testamentu są zwolnieni z tego obowiązku) i tylko gdy dział ten następuje między zstępnymi (dziećmi, wnukami) albo między zstępnymi i małżonkiem spadkodawcy. W praktyce przepisy te stosuje się tylko w przypadku sądowego działu spadku, choć nie ma przeciwskazań, aby uwzględnili je spadkobiercy planujący zawrzeć umowę działu spadku u notariusza.

Tym niemniej warto wiedzieć, że darczyńca może zwolnić obdarowanego od obowiązku takiego zaliczania darowizny na schedę spadkową. Wówczas jeśli w przyszłości obdarowany będzie zmuszony przeprowadzić dział spadku, to jego udział nie będzie pomniejszany o wartość otrzymanej darowizny.

Nie należy jednak tej instytucji mylić z zachowkiem. Kwestia zaliczania, lub nie zaliczania darowizny do schedy spadkowej, nie ma wpływu na wysokość zachowku.

 

Darowizna a zachowek

Zachowek to instytucja prawa spadkowego chroniąca interesy osób bliskich spadkodawcy (jego zstępnych, małżonka i rodziców), którzy w wyniku dziedziczenia nie otrzymali od spadkodawcy odpowiedniej części spadku. W takiej sytuacji osoby te mogą żądać od spadkobiercy pewnej, należnej im sumy pieniężnej.

A jaki związek ma zachowek z darowizną?  Otóż przy obliczaniu zachowku dolicza się do wartości spadku wartość darowizn dokonanych za życia przez spadkodawcę, za wyjątkiem drobnych darowizn przyjętych zwyczajowo w danym środowisku oraz darowizn, które zostały dokonane co najmniej 10 lat przed śmiercią spadkodawcy na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Należy pamiętać, że darczyńca nie ma żadnego wpływu na sposób obliczania ewentualnego zachowku i odmiennie niż w przypadku schedy spadkowej, nie może wyrazić woli, aby darowizna nie była uwzględniania przy obliczaniu zachowku. 

 

Podatek od darowizny

Wysokość podatku zależy od kwoty nabytej darowizny oraz od przynależności nabywcy do określonej grupy podatkowej. Ustawodawca wyróżnił tu trzy grupy podatkowe:

1. Do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

2.Do II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

3. Do III zaś - innych nabywców.
 

Dodatkowo ustawodawca wprowadził zwolnienie z podatku od spadków i darowizn dla członków najbliższej rodziny tj. małżonków, wstępnych (tj. rodziców, dziadków, pradziadków), zstępnych (tj. dzieci, wnuków, prawnuków), rodzeństwa, pasierba, ojczyma i macochy (tzw. grupa zerowa).

Warunkiem skorzystania z tego zwolnienia jest zgłoszenie w terminie sześciomiesięcznym darowizny do urzędu skarbowego, za wyjątkiem sytuacji, gdy przekazanie majątku następuje na podstawie umowy zawartej przed notariuszem w formie aktu notarialnego lub, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło nabycie, nie przekracza kwoty 9.637zł.
 

Darowizna czy testament?

Bardzo wile osób zastanawia się, co będzie lepszym wyjściem: testament czy darowizna? Niestety nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Zależy to bowiem od konkretnej sytuacji.

Należy jednak wiedzieć, że zawierając umowę darowizny własność rzeczy przechodzi od razu na obdarowanego, a testament zacznie działać dopiero po śmierci spadkodawcy. Sporządzając testament nie wyzbywamy się więc własności rzeczy i nadal możemy decydować o jej losach, dowolnie nią rozporządzać i w każdej chwili zmienić rozporządzenia testamentowe. Przenosząc własność rzeczy tytułem darowizny przenosimy na obdarowanego prawo swobodnego decydowania o tej rzeczy, dysponowania i rozporządzania nią.

 

Dokumenty niezbędne do przygotowania przez notariusza umowy darowizny:  

 

DAROWIZNA LOKALU STANOWIĄCEGO ODRĘBNĄ NIERUCHOMOŚĆ⇒

DAROWIZNA SPÓŁDZIELCZEGO WŁASNOŚCIOWEGO PRAWA DO LOKALU⇒

DAROWIZNA NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWEJ/PRAWA UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO GRUNTU⇒